Nếu xem sự hiểu biết của con người là một đại dương rộng lớn, thì nguồn nước của nó được cung cấp bởi bốn con sông: kiến thức, kinh nghiệm, thông minh và trí tuệ. Mặc dù chúng kết nối với nhau, nhưng mỗi con sông vẫn có dòng chảy riêng của mình ra biển lớn.
Trong thực tế, bốn dòng chảy này thường trộn lẫn vào nhau, khiến chúng ta dễ cảm thấy rối bời khi muốn mở rộng hiểu biết và cải thiện cuộc sống. Những câu hỏi như:
Tại sao tôi cần phải đọc sách?
Tôi có nên đi du lịch nhiều hơn?
Tự thấy mình sinh ra đã không thông minh, phải làm sao để thành công?
Làm thế nào để ra quyết định khôn ngoan hơn?
Những câu hỏi này, dù rối bời, lại là dấu hiệu đáng vui mừng. Khi bắt đầu trăn trở đặt câu hỏi, chúng ta dần thấy rõ đại dương hiểu biết của chính mình. Hy vọng bài viết này sẽ giúp bạn tiết kiệm thời gian trong hành trình tìm kiếm câu trả lời.
Khái Niệm về Kiến Thức
Kiến thức là tập hợp những thông tin, sự thật, lý thuyết và những hiểu biết về thế giới mà chúng ta có được thông qua học hỏi, nghiên cứu và trải nghiệm. Có thể xem kiến thức như một thư viện rộng lớn mà chỉ bạn mới biết rõ trong đó có gì. Ngày nay, nguồn nước cho con sông kiến thức đến dồi dào từ Google, mạng xã hội,… Nhưng nó cũng dễ bị ô nhiễm với những thông tin sai lệch và tiêu cực. Cách duy nhất để bảo đảm chất lượng nước là tự tạo ra bộ lọc thông tin cho tất cả các kênh: đọc sách có chọn lọc, theo dõi kênh uy tín và kiểm tra độ xác tín của nội dung bạn tiêu thụ.
Trải Nghiệm và Kinh Nghiệm
Những thử thách và sai lầm mang đến những trải nghiệm khó quên cho cuộc đời mỗi người. Trải nghiệm có thể để lại kiến thức và bài học. Kiến thức là những thông tin, hiểu biết chung mà bạn thu nhặt được ngay và cất lại ở "thư viện". Nhưng bài học thì cần có sự quan sát, phân tích và đúc kết từ mỗi người. Thiếu đi bài học - thứ thay đổi hành vi - trải nghiệm sẽ không thể trở thành kinh nghiệm sống của bạn.
Trí Thông Minh
Trí thông minh có hai nhánh phụ:
Nhánh sinh học: mức độ hoạt động hiệu quả của não, gọi là chỉ số IQ.
Nhánh tư duy: năng lực xử lý thông tin dựa trên các kỹ năng công cụ như tư duy hệ thống, tư duy phản biện,…
Ta có thể không tác động được đến trí thông minh sinh học, nhưng có thể cải thiện được trí thông minh nói chung thông qua học, hiểu và áp dụng nhiều lối tư duy khác nhau để cho ra phân tích phù hợp nhất.
Trí Tuệ
Dòng sông trí tuệ lấy một phần nước từ ba con sông kia một cách cẩn thận và có giới hạn để tạo ra hệ thống những giá trị, niềm tin, quan điểm. Hệ thống này quyết định cách một người đối diện với hoàn cảnh sống hiện tại như thế nào: tích cực, tiêu cực, ranh mãnh, từ tốn, bao dung, chấp nhặt…
Trí tuệ không chỉ đơn giản là biết sự thật. Nó là sự hiểu sâu sắc về ngữ cảnh của chúng, khả năng phân biệt đúng sai và khả năng đưa ra những quyết định đúng đắn. Đó là sự kết hợp của kiến thức được biến thành hành động, kinh nghiệm được chắt lọc thành bài học cuộc sống và trí thông minh được định hướng theo mục đích tốt đẹp. Nếu đạt được điều này, một người trẻ tuổi cũng có thể có nhiều trí tuệ.
Bước Đầu Để Mở Rộng Hiểu Biết
Để mở rộng đại dương hiểu biết, hãy thử ba bước sau:
Thu thập kiến thức từ nhiều nguồn khác nhau, đặc biệt là từ những người có trí tuệ trong chủ đề đó.
Suy ngẫm và kết nối các góc nhìn, từ đó đúc kết ra những kết luận của riêng bạn.
Kể chuyện bằng cách viết nhật ký, viết blog hoặc nói chuyện với bạn bè.
Điều quan trọng là thực hiện cả ba bước với sự cân bằng của trí tò mò và sự khiêm tốn. Trí tuệ không xuất hiện nếu ta lười biếng tìm tòi, và sẽ lụi tàn khi ta tự cao nghĩ rằng mình đã biết tuốt.
Kết luận
Một con đường phổ biến khác để mở rộng trí tuệ là Learn – Unlearn – Relearn, nhưng sẽ có nhiều điều để nói nên mình xin hẹn ở một bài viết khác. Cuối cùng, mình có câu hỏi này muốn cùng bạn suy ngẫm: Liệu có phải đại dương hiểu biết càng rộng lớn, ta lại càng cảm thấy rõ sự cô đơn?